.png)
धर्म, भाषा, बसोबास र नामकरणको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि
तामाङ जाति नेपालको प्राचीन र मूलवासी समुदाय हो, जसको आफ्नै भाषा, धर्म, र संस्कृतिले उनीहरूको छुट्टै पहिचान स्थापित गरेको छ। तामाङ नामले एउटा Ethno-name अर्थात् जातीय पहिचानलाई जनाउँछ, जुन समुदायको विशिष्ट अस्तित्व र सांस्कृतिक जीवनशैलीको प्रतीक हो। संयुक्त राष्ट्रसंघको ILO 169 अनुसार कुनै पनि देशमा आदिमकालदेखि बसोबास गर्दै आएका वा आफ्नै विशेष पहिचान भएको समुदायलाई जातीय समूह वा राष्ट्रको रूपमा बुझाइन्छ। यस मापदण्डअनुसार, तामाङहरू नेपालका एक महत्वपूर्ण जातीय समुदायका रूपमा चिनिन्छन्।
तामाङ समुदायको धर्म र सांस्कृतिक आस्था
धार्मिक दृष्टिकोणले महायानी बौद्ध धर्मअन्तर्गत निङमा सम्प्रदायमा आस्था राख्ने तामाङ जाति आदिकालमा भने प्रकृति पूजक थिए। उनीहरूले प्रकृतिको नियम र शक्तिलाई आफ्नो विश्वास र आस्थाको केन्द्र मानेका थिए। सातौं शताब्दीमा तिब्बती धर्मराजा श्रङचन गोम्पाको पालामा तिब्बतमा बौद्ध धर्मको विस्तार हुनु भन्दा पहिल्यै तामाङ समुदायले बौद्ध धर्म ग्रहण गरिसकेको थियो, जसले उनीहरूलाई बौद्ध धर्मको प्रारम्भिक अनुयायीका रूपमा स्थापित गर्दछ।
बसोबासको क्षेत्र र विस्तार
तामाङ जातिले काठमाण्डौ उपत्यका र वरपरका पहाडी जिल्लाहरूमा बसोबास गर्दै आएका छन्। विशेषगरी सिन्धुपाल्चोक, काभ्रेपलाञ्चोक, ललितपुर, मकवानपुर, सिन्धुली, दोलखा, रामेछाप, रसुवा, नुवाकोट, र धादिङ जिल्लाहरूमा तामाङ समुदायको घनीबसोबास रहेको पाइन्छ। यद्यपि आप्रवासन र बसाइँसराइको कारणले नेपालभरका सबै जिल्लामा तामाङहरूको उपस्थिति छ। नेपालबाहेक, तामाङहरू भारतका पश्चिम बंगालको दार्जिलिङ, कालिम्पोङ, खर्साङ, असम, नागाल्यान्ड, मणिपुर, अरुणाचल प्रदेश, तथा भूटानसम्म फैलिएका छन्।
भाषा र ताम्बाको महत्त्व
तामाङ समुदायमा तामाङ भाषा बोलिन्छ, जुन चिनी-तिब्बती भाषामहापरिवारअन्तर्गत भोट-बर्मेली भाषा परिवारको सदस्य हो। यो भाषा समुदायको सांस्कृतिक र सामाजिक जीवनको केन्द्र हो। तामाङ समाजमा ‘ताम्बा’ शब्दको विशेष महत्त्व छ। 'ताम' भन्नाले भाषा वा कुरा जनाउँछ भने ‘-बा’को अर्थ व्यक्ति वा कर्ता हुन्छ। यस अर्थमा ‘ताम्बा’ भन्नाले "भाषा प्रारम्भ गर्ने व्यक्ति"लाई जनाउँछ। ताम्बा समुदायमा ज्ञान बाँड्ने र परम्परा हस्तान्तरण गर्ने व्यक्ति हुन्, जसको भूमिका समाजको एकताको प्रतीकका रूपमा रहेको हुन्छ।
तामाङ जातिको योगदान र पहिचान
तामाङ जातिले नेपालको बहुजातीय, बहुभाषिक र बहुसांस्कृतिक समाजलाई धनी बनाउँदै आएको छ। तामाङहरू कृषि, हस्तकला, पशुपालन, र पर्यटनमा विशेष रूपमा संलग्न छन्। उनीहरूको मौलिक नृत्य सेलो र विविध सांस्कृतिक चाडपर्वले नेपाली समाजमा महत्वपूर्ण सांस्कृतिक योगदान दिन्छ। आफ्नै लिपि, भाषा र परम्परागत धार्मिक विश्वासलाई निरन्तरता दिँदै आएको यो समुदायले नेपालमा मात्र नभई अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा पनि आफ्नो पहिचान कायम राख्न सफल भएको छ।
तामाङ जातिको यो निरन्तरता र योगदानले नेपाली समाजमा एकताको भावना अझै मजबुत बनाएको छ। विशेषगरी उनीहरूको ऐतिहासिक धर्म, भाषा र संस्कृति जोगाउने प्रयासले भविष्यमा पनि तामाङ समुदायको अस्तित्व र महत्त्वलाई कायम राख्नेछ।