.png)
"तिमीलाई यो संसारमा ल्याउन मैले जीवनको आधा हिस्सालाई सस्तोमा बेचेको थिएँ, छोरी।" – यो वाक्य बोल्दा, सरस्वतीको आँखाबाट निरन्तर आँसु बगिरहेको थियो। त्यो आँसुमा धेरै कुरा थिए – पीडा, माया, थकान, र अधुरो सपना।
सरस्वती एक सामान्य ग्रामीण महिला थिइन्। उनको जीवनले कहिल्यै सहजताको रङ देखेको थिएन। दोलखा जिल्लाको एउटा सानो गाउँमा जन्मिएकी सरस्वतीको बिहे १६ वर्षको उमेरमा भयो। पति रामबहादुर एक मेहनती किसान थिए, तर उनी अल्कोहलको लतमा परेपछि परिवार चलाउनको जिम्मा सरस्वतीकै काँधमा आयो।
उनको जीवनको एक मात्र खुशी थियो – उनकी छोरी संगीता।
मातृत्वको सुरुवात
संगीता जन्मिनु सरस्वतीको जीवनमा उज्यालोको झिल्को थियो। गरिबीको अँध्यारोबीच त्यो बच्ची उनको लागि आकाशबाट झरेको परीझैं थिई। उनले संगीतालाई राम्रो शिक्षादीक्षा दिने सपना देखेकी थिइन्। घरको ढुंगा कुट्ने, खेतमा मल हाल्ने, गहुँ बोक्ने – सबै काम गरे पनि सरस्वतीले संगीता पढ्न छुट्न दिइनन्।
"छोरीले पढ्नैपर्छ, जीवन मेरो जस्तो हुनुहुँदैन," उनले जहिल्यै भन्दै आइन्।
सपना र संघर्ष
संगीता विद्यालयमा होशियार थिई। गाउँका सबै शिक्षकहरू उनलाई राम्री भन्दथे। सरस्वतीले आफ्ना गहना बेचेर संगीतालाई माध्यमिक तहसम्म स्कुल पठाइन्। त्यही बेलामा पति रामबहादुरको कलेजोको रोगले ज्यान गयो।
घरमा कमाउने कोही थिएन, सासू बिमार, र साना दुई भाइहरू पनि थिए। तर सरस्वतीले हार मानिनन्। बिहान ४ बजे उठेर गाउँको मिलमा काम गर्थिन्, दिउँसो अरूको खेतमा काम, अनि बेलुका ढुंगा कुट्ने। यो सब उहाँले संगीता पढोस् भनेर गर्नुभयो।
सहरको यात्रा
SEE (एसईई) दिएपछि संगीता काठमाडौं गइन्, उच्च शिक्षा पढ्न। सरस्वतीले गाउँका मानिसहरूबाट ऋण लिएर छोरीलाई पठाइन्। घर साहुनीसँग १८ प्रतिशत ब्याजमा ५० हजार लिएकी थिइन्।
संगीता काठमाडौं पुगेपछि सुरुमा सम्पर्कमा रहिन। पछि भेट हुँदा उनले एकदिन फोनमा भनिन्,
"आमा, यहाँ धेरै खर्च हुन्छ, तपाईंले बुझ्नुहुन्न।"
सरस्वती चुप लागिन्। उनले हरेक महिनाको पैसाको जोहो गर्दै गाउँबाट छोरीलाई पैसा पठाइरहिन् – कहिले कसैले दिएको स्याउ बेचेर, कहिले कोदोको रक्सी बेचेर, कहिले गहना राखेर।
छोरीको परिवर्तन
समय बित्दै गयो। संगीता अब गाउँ आउन छोडिन्। फेसबुकमा उनका राम्रा फोटोहरू आउन थाले – राम्रा लुगा, पार्टीहरू, र अजनबी युवकसँग खिचिएका तस्वीरहरू।
एकदिन सरस्वती गाउँका काकासँग काठमाडौं गइन्, छोरी भेट्न। छोरीको कोठामा पुगेकी सरस्वतीलाई संगीता लाज मानेर छिटोभित्र ल्याइन्।
त्यहाँ उनले देखिन् – महँगो मोबाइल, ब्राण्डेड कपडा, तर फ्रिज खाली थियो। "आमा, म अलि व्यस्त छु," संगीता भनी।
त्यही दिन संगीता कक्षा जान्छु भन्दै निस्किन्। सरस्वतीले पछ्याइन् – छोरी कलेज नभइ एउटा बारमा काम गर्दै थिई। रक्सी, धुँवा, नाचगान – त्यो देखेर आमाको मुटु भत्कियो।
टुक्रिएको सपना
त्यो रात उनीहरूबीच ठूलो झगडा भयो। संगीता रुँदै भनी,
"आमा, यहाँ बाँच्नलाई पैसा चाहिन्छ। तपाईँले मलाई कहाँ ल्याउनु भयो? म पढेपछि के पाउँछु यहाँ? यहाँ त डिग्री लिएर पनि बेरोजगार बस्नुपर्छ।"
सरस्वती केही बोलिनन्। उहाँको आँखा रसाए, मन भत्कियो।
भोलिपल्ट बिहान, सरस्वती बिना केही बोले गाउँ फर्किइन्। छोरीले उनी नआउँदैपछिको फोन पनि उठाइनन्।
समाप्तिको सुरुवात
गाउँ फर्केर उनले ऋण तिर्न नसकेर घर गिरवी राख्नु पर्यो। खेत पनि बेच्नुपर्यो। उनी बिरामी परिन्। अस्पताल लैजाने पैसा थिएन। गाउँलेहरू पैसा जम्मा गरेर उपचार गरे।
छोरी? अझै फर्किन आइनन्।
एक दिन गाउँमा खबर आयो – संगीता दुबई गएकी रहिछन्। कसैले लाहुरेसँग बिहे गरिन् भन्ने सुने। तर आमासँग न त खबर न फोन।
अन्तिम दिनको चिठी
सरस्वतीको मृत्युको दिन, उनले सानो चिठी लेखेकी थिइन् – जुन गाउँको एक शिक्षकले पढेका थिए:
"संगीता, म तिमीलाई दोष दिन्न। तिमीले जुन बाटो रोज्यौ त्यो परिस्थितिले गरायो होला। म तिमीलाई पढाउने रहरले बाँचिरहेकी थिएँ। तिमी फर्किएर एकपटक आँखा भिडाएकी भएँ, म शान्तिमा जान्थें। अब तिमी स्वतन्त्र छौं, जति राम्ररी बाँच। म भने अधुरो सपना लिएर जान्छु।"
समाप्ति तर चेतावनी
सरस्वती जस्ती आमाहरू हजारौं छन् – जसले छोरी–छोराको भविष्यका लागि आफ्नै जीवन भुलेका छन्। तर सन्तान जब सहर, पैसा र भौतिकतामा फस्छन्, ती आमाहरूको माया भुलिन्छ।
यो कथा केवल सरस्वतीको होइन, समाजको यथार्थ हो। आज पनि कुनै कुनामा एउटी आमा आँसु झार्दै छिन्, सपनाको चितामा बाँच्दैछिन्।
तपाईंको आमालाई एकपटक फोन गर्नुहोस्, सोध्नुहोस् – "आमा, तपाईंलाई कस्तो छ?" सायद त्यो नै उहाँका लागि संसारकै ठूलो खुसी हो।