.png)
तामाङ समुदायमा छेवारलाई अत्यन्तै महत्वपूर्ण संस्कार मानिन्छ, जसलाई टाप्चे पनि भनिन्छ। यो तामाङहरूको तेस्रो संस्कार हो र विशेषत: छोराहरूको लागि मात्र गरिन्छ। छेवार ५ देखि १५ वर्षको उमेर समूहभित्र सम्पन्न गरिन्छ र यो संस्कारलाई मामामुखी संस्कार भनेर पनि चिनिन्छ।
मामाको भूमिका र महत्व
मामाको उपस्थितिलाई छेवारको प्रमुख शर्त मानिन्छ। मामाको बिना यो संस्कार सम्पन्न गर्न नपाइने परम्परा रहेको छ, र छेवार नगरिएको अवस्थामा अन्य महत्वपूर्ण कर्महरु पनि गर्न असम्भव हुन्छ। यदि आमा पक्षबाट मामा उपलब्ध नभए, नजिकको कुटुम्बलाई मामा मान्ने प्रचलन छ।
- मामाको हातबाट केश मुण्डन, टीका लगाउने, वस्त्र दिने, र दक्षिणा दिने काम गरिन्छ।
- यस क्रममा बाजे, बज्यै र मामाका सन्तानलाई विशेष सम्मान गरिन्छ र खसी, राँगा, भैंसी, कुखुरा, रक्सी, रोटी आदिको तयारी गरी सुगन (सगुन) लिने चलन छ।
संस्कारको दिनको विशेष विधि
छेवारको दिन गाउँका ताम्बा, बोन्बो, गान्बा, चोहो, दिम्बा, र छ्याङम्बाहरूको उपस्थिति अनिवार्य हुन्छ। छेवारको प्रक्रियाका लागि संस्कार स्थलतर्फ जानुपूर्व डम्फु गीत गाएर डम्फुरेहरूले सांगीतिक स्वागत गर्छन्। दिम्बाहरूले सम्पूर्ण मामाहरूलाई खादा लगाई ढोग गर्दै सम्मानपूर्वक स्वागत गर्छन्।
स्वागत समारोहपछि मामालाई घरमा आसनमा बसालेर परम्परागत रूपमा सम्मान गरिन्छ र पूजापाठका विधिहरू सम्पन्न गरिन्छ। कार्य सम्पन्न भएपछि नाचगान, भोज, र भेला गरी रमाइलो गरिन्छ। विदा हुने बेलामा मामाले भान्जालाई आशीर्वाद दिन्छन् र गच्छे अनुसार उपहार प्रदान गरी मामालाई विदा गरिन्छ।
कपाल मुण्डन र टाप्चेको विशेषता
छेवारको क्रममा मुण्डन गरिएको कपाललाई पन्ध्र दिनपछि लामा (बौद्ध गुरु) को हातबाट बुद्ध धर्मको शरणमा जाने भनेर अन्तिमपटक काटिन्छ। यही कर्मलाई टाप्चे भनिन्छ।
निष्कर्ष
छेवार संस्कार तामाङ समुदायको सांस्कृतिक र धार्मिक पहिचानको एक अभिन्न अंश हो। यसले सामाजिक एकता र पारिवारिक नातालाई प्रगाढ बनाउने मात्र नभई, धार्मिक र सांस्कृतिक आस्था प्रकट गर्ने महत्त्वपूर्ण अवसर पनि प्रदान गर्छ।